TYP AMFETAMINY

Do grupy tej zalicza się amfetaminę, metamfetaminę oraz tzw. amfetaminy zmodyfikowane. Jest to nieliczna grupa narkotyków gdzie stale pojawiają się nowe substancje, wytworzone w wyniku modyfikacji i syntez chemicznych.

Amfetamina (pochodna fenylopropylanu)- pierwszy raz jej syntezy dokonano w 1887 r., ale nie znalazła ona wówczas zastosowania. Dopiero w 1927 r. zaczęto ją wykorzystywać w medycynie - pod nazwą benzydyna - do leczenia stanów zapalnych błony śluzowej nosa i astmy oskrzelowej a w późniejszym okresie po odkryciu jej działania na ośrodkowy układ nerwowy (OUN) - narkolepsji. Znalazła tez zastosowanie jako środek odchudzający, gdyż znacznie ogranicza  łaknienie. Podczas II Wojny Światowej i interwencji w Wietnamie zażywali ją w dużych ilościach piloci i żołnierze, aby usuwać zmęczenie i zwiększać zdolność koncentracji. Z tego też powodu była popularna wśród kierowców i sportowców. Jednak okazało się po pewnym czasie, że osoby te nie mogą bez tego środka normalnie funkcjonować (po II Wojnie Światowej, przyjmuje się, że było to ok. 3 milionów ludzi). Amfetamina uznawana do tej pory za środek łagodny i w miarę bezpieczny, silnie uzależnia, powoduje szereg komplikacji psychicznych oraz fizycznych i należy do tzw. "rasowych" narkotyków, niczym się od nich nie różniąc. W latach 50 -70-tych, okresie gwałtownych przemian społeczno - polityczno - gospodarczych, rozpoczęła się trwająca do dzisiaj era niemedycznych zastosowań amfetaminy. Jej popularność stale wzrastała osiągając apogeum pod koniec XX wieku. Amfetamina w stanie czystym jest bezbarwną cieczą, słabo rozpuszczalną w wodzie a dobrze w kwasach. Jednak powszechnie występuje w postaci soli. Nielegalnie produkowany siarczan amfetaminy na postać proszku koloru białego, żółtego lub brązowego w zależności od rodzaju zanieczyszczeń i technologii produkcji. Czasami posiada nieprzyjemny zapach rozpuszczalnika. Chlorowodorek amfetaminy również jest proszkiem, lecz często o postaci ciastowatej lub gumowatej o kolorach podobnych jak siarczan, może też przybierać kolor lekko fioletowy. Amfetamina silne uzależnia psychiczne oraz w dużo mniejszym stopniu fizyczne, powoduje tolerancje. Narkotyk ten zażywany jest najczęściej doustnie (np. rozpuszczany w Coca -Coli), gdyż dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, ale też wciągana przez nos (snifowana) i poprzez iniekcję dożylną. Popularna porcja konsumencka to ok. 0.1 g, czyli "setka", przeciętnie jednak dawka jednorazowa bywa większa, zdarzają się osoby, które potrafią "wziąć" jednorazowo ponad 1g., a dziennie do 5 - 7g. W związku z tym, że amfetamina posiada wymienione wcześniej właściwości psychostymulujące, jest to ulubiony narkotyk "młodzieżowy", chętnie sięgają po nią uczniowie, studenci, ale także osoby dorosłe szczególnie te na odpowiedzialnych, wymagających koncentracji i ciągłej gotowości do działania stanowiskach. Z jednej strony jest nadużywana w celach typowo "relaksacyjnych" z drugiej jako niezbędny "dopalacz" do pracy lub innej aktywności np. sportu. Z tych to względów jest to obecnie najbardziej popularny narkotyk syntetyczny. Poza tym jest relatywnie niedrogi, gdyż produkcja jest prosta i tania, dostarcza pożądanych przeżyć i stanów, będąc względnie "bezpieczny" i w mniejszym stopniu objawiając efekty uboczne. Ponadto Polska to czołowy w Europie jej producent i eksporter. Spowodowane to jest m.in. tym, że na naszym rynku łatwo jest zdobyć prekursory do jej produkcji i nie brak chemików, którzy za niewielkie wynagrodzenie są w stanie, w bardzo prymitywnych nawet warunkach otrzymać wysokiej jakości produkt końcowy. Istnieje, bowiem szereg metod otrzymywania soli amfetaminy. Pochodząca z różnych nielegalnych laboratoriów różni się składem chemicznym i często działaniem. Zawiera ona zwykle pośrednie uboczne produkty syntezy, których rodzaj i ilość zależą od zastosowanej metody otrzymywania, źródła i proporcji użytych surowców, czasu reakcji itd.

Metamfetamina - jest białym, bezwonnym proszkiem o gorzkim smaku, łatwo rozpuszczalnym w wodzie. Jednak najczęściej spotykana jest w postaci nieoczyszczonej, biało - żółtawego proszku o zapachu jaj (zwana potocznie "cristal", "crank"), lub jako wysokiej czystości chlorowodorek metamfetaminy - charakterystyczne przeźroczyste kryształki ("ice", "quartz"). Pod względem chemicznym niewiele różni się od amfetaminy. Ma jednak znacznie silniejsze działanie pobudzające na OUN a efekty euforyczne podobne do kokainy, z tym, że utrzymujące
się dłużej. "Ice" zazwyczaj pali się w specjalnej fajce podobnej do tej, której używa się przy "craku", a czystą metamfetaminę "bierze" się poprzez iniekcję dożylną, czasami wciągając nosem lub doustnie, to samo w przypadku "cranku". W tych dwóch pierwszych przypadkach po zażyciu w ciągu 5 - 15 sekund następuje, tzw. flesz, krótkotrwały okres niezwykle intensywnej euforii. Podanie doustne lub "donosowe" powoduje słabszą euforię tzw. "high". Trwa ona 3 - 5 minut po "snifowaniu", a 15 - 20 po zażyciu doustnym. Poza w/w stanem działa ona podobnie jak amfetamina. Jednak konsekwencje związane z zażywaniem tego narkotyku są zazwyczaj dużo poważniejsze. Uzależnienie następuje błyskawicznie i jest niezwykle "głębokie". W wyniku zjawiska tolerancji oraz dążenia do osiągnięcia maksymalnego efektu stosuje się dawki coraz większe, często po 10 razy dziennie. W tym czasie narkoman myśli tylko o jednym, nie dba o inne życiowe potrzeby a skrajnie wyczerpany zapada na sen trwający nieraz do 48 godzin. Po przebudzeniu pojawia się często głęboka depresja, zmuszająca do ponownego "wzięcia" kolejnej porcji. Takie zachowanie szybko prowadzi do problemów ze zdrowiem psychicznym  (objawy przypominające schizofrenie: paranoję, halucynacje, formikacje) oraz fizycznym  (bóle w klatce sercowej, nadciśnienie, mikro wylewy, arytmie sercową). Następuje gwałtowna degradacja człowieka, również nagłe odstawienie narkotyku prowadzi do: duszności, bóli głowy, skurczy jelit, senności, rozkojarzeniem, skrajna depresją. Proces wychodzenia z nałogu jest niezwykle trudny i niebezpieczny i zazwyczaj niezbędna jest pomoc lekarska i psychologiczna. Metamfetamina jest niezwykle niebezpieczna, ponieważ często stosowana jest jako substytut kokainy (jest od niej dużo tańsza) i coraz bardziej popularna szczególnie w środowisku młodzieży. Dochodzi do tego łatwość i niewielkie koszty produkcji.

Pochodne amfetaminy (zmodyfikowane) - są to substancje psychoaktywne, będące wynikiem chemicznej modyfikacji amfetaminy, zazwyczaj o silniejszym działaniu psychotropowym. W pierwszej fazie często produkowane legalnie, a następnie po delegalizacji - nielegalnie. Amfetamina jest "wdzięcznym" materiałem do modyfikacji z tego to powodu istnieje olbrzymia ilość jej pochodnych i dynamicznie stale przyrasta. Ich opis nie jest, więc w większości możliwy, gdyż dokładnie nie znamy ich budowy i właściwości,  nie mówiąc już o skutkach działania.

Wymienimy, więc tylko ważniejsze - analogi amfetaminy:
- 3-metoksyny-4,5- metylenodioksyamfetamina (MMDA) - zsyntezowana w 1962 r., posiada strukturę podobną do mirystycyny - głównego składnika gałki muszkatołowej. Ma działanie psychodeliczne, trzykrotnie silniejsze niż meskalina. W obrocie "handlowym", występuje jako chlorowodorek - proszek, tabletka. Obecnie jej zastosowanie jest marginalne
- 4-metoksyamfetamina (PMA) - w latach siedemdziesiątych znany głównie w USA i Kanadzie. Ma działanie psychodeliczne, pięciokrotnie bardziej aktywna niż meskalina. W nielegalnym obrocie występuje w postaci chlorowodorku - proszku lub tabletek. Obecnie środek wykorzystywany czasami przy produkcji extasy, dużo bardziej niebezpieczny niż MDMA.
- 4-metoksymetaamfetamina (PMMA) - substancja silniejsza niż - PMA, obecnie bez znaczenia jako narkotyk
- 2,5-dimetoksyamfetamina (DMA) - ma działanie psychodeliczne, ośmiokrotnie bardziej aktywna niż meskalina, w latach 70-tych popularna w USA i Kanadzie, obecnie oprócz zastosowania w przemyśle fotograficznym, praktycznie nieznana na rynku narkotykowym
- 2,5-dimetoksy-4-metyloamfetamina (DOM, STP) - w postaci wolnej ciało stałe, bardzo silny psychodelik, ok.sto razy bardziej aktywny od meskaliny, wywołuje niezwykle silne i sugestywne halucynacje, obecnie marginalne znaczenie na rynku narkotykowym
- 2,5-dimetoksy-4-etyloamfetamina (DOET) - w postaci wolnej ciało stałe, środek stymulujący ośrodkowy układ nerwowy, dziesięciokrotnie aktywniejszy od meskaliny. Obecnie nie posiada wartości handlowej na rynku narkotykowym
- 4-bromo-2,5-dimetyloksyamfetamina (DOB) - bardzo silny psychodelik, ponad dwieście razy bardziej aktywny niż meskalina, produkowany nielegalnie w USA i Kanadzie, w Europie niezbyt popularny
- 3,4,5-trimetoksyamfetamina (TMA) - słaby psychodelik, dwukrotnie bardziej aktywny od meskaliny. W stanie wolnym oleista ciecz, na "rynku" występuje w postaci chlorowodorku - proszek, tabletki. Pojawił się na nielegalnym rynku w latach siedemdziesiątych, obecne znaczenie jako narkotyku niewielkie
          W/w narkotyki w nielegalnym handlu występują zazwyczaj jako sole w postaci proszku, tabletek i kapsułek. Zażywane są podobnie jak amfetamina, lecz dodatkowo DOB-em nasącza się papier (jak w przypadku LSD), który następnie się ssie lub kładzie pod język, powiekę lub napletek. Ich stosowanie jest bardzo niebezpieczne, gdyż nie jesteśmy w stanie stwierdzić, w jaki sposób zareaguje dana osoba po jego zażyciu, tym bardziej, że nie istnieją kryteria tzw. bezpiecznej ilości. Każda, bowiem z tych substancji produkowana nielegalnie posiada indywidualne i niepowtarzalne cechy, zależne od metody i technologii produkcji. Na szczęście ten rodzaj narkotyków nie jest jeszcze tak popularny w Polsce jak w innych krajach zachodnich. W tym jednak wypadku nawet jednorazowy "eksperyment" może zakończyć się tragicznie - śmiercią. Do narkotyków zmodyfikowanych należą również tzw. entaktogeny. Ważniejsze z nich to:
- MDA - 3,4-metylenodioksyamfetamina - uzyskano go w 1910r, wykorzystywano jako środek: przeciwkaszlowy, uspokajający i znoszący łaknienie. W postaci wolnej oleista ciecz, w "handlu" głównie jako chlorowodorek w postaci proszku, tabletek, kapsułek. Pod koniec lat 60-tych i na początku 70-tych, znany na nielegalnym rynku narkotykowym jako - "Love Drug" lub "Mellow Drug of America". Dość niebezpieczny, był przyczyną wielu zgonów. Obecnie jego znaczenie jest niewielkie
- MDMA - 3,4-metylenodioksymetaamfetamina /Extasy, Adam, XTC/. Narkotyk ten po raz pierwszy zastosowano w 1914 r. jako środek obniżający łaknienie, lecz z powodu negatywnych następstw, jakie powodował nie został dopuszczony do szerszej oficjalnej dystrybucji
- MDEA - 3,4-metylenodioksyetyloamfetamina /Eve/ - ma działanie podobne do MDMA, często też używana zamiennie w tabletkach extasy
- BDB - benodioksalo-5-butylo-2-amina-homolog MDA -
- MBDB - N- metylenobenzodiaksalo-5-butylo-2-homolog MDMA

          Wśród wymienionych tu substancji szczególnie jedna w ostatnim okresie czasu zrobiła oszałamiającą "karierę", chodzi o MDMA.
EXTASY- to potoczna nazwa tabletki w skład której wchodzi: substancja psychoaktywna (najczęściej MDMA, ale też i inne amfetaminy zmodyfikowane), "wypełniacz" (masa tabletkowa, kreda, kreatyna) i czasami "dopełniacz", np. substancja halucynogenna lub "opóźniająca". Extasy jest uznawana za narkotyk "towarzyski", wzmacnia i wzmaga percepcję, przełamuje bariery w kontaktach międzyludzkich, "luzuje" nastrój, ułatwia taniec, znosi zmęczenie i "znudzenie". Popularna wśród uczestników dyskotek szczególnie tych z muzyka techno, zażywana w trakcie spotkań towarzyskich i na wszelkiego rodzaju imprezach. Extasy najczęściej przyjmowana jest doustnie w postaci tabletek z odciśniętymi charakterystycznymi wzorkami np. koniczynka, zajączek Playboya, symbol $, marki samochodów jak: VW, Mercedes, Mitsubishi itp. Rodzaj oznaczenia to często wskazówka dotycząca "mocy" dawki, która znajduje się w danej tabletce, ewentualnie, jakie inne substancje (dopełniacze) wzmacniające, opóźniające lub halucynogenne zostały domieszane, a co za tym idzie, jakich efektów możemy się spodziewać. Po "wzięciu" działać zaczyna zazwyczaj po 20 - 40 minutach i efekty trwają nawet przez ok. 8 godzin. Oprócz "pozytywnych" objawów, wcześniej wymienionych, może pojawić się szczękościsk, mdłości, zawroty głowy, poty, suchość w gardle, arytmia serca, zaburzenia koordynacji. Bardzo niebezpieczny- często prowadzący do śmierci i kalectwa - jest nagły wzrosty ciśnienia z krwotokami, skoki temperatury (nawet do 42 stopni C), drgawki, toksyczne zapalenie wątroby, ostra niewydolność nerek, psychoza paranoidalna i upośledzenie pamięci. Należy pamiętać, że do tej pory nie poznano jeszcze całego neurotoksycznego działania tej substancji, jedno jest pewne to toksyczna i niezwykle szkodliwa mieszanka. Tym bardziej, że praktycznie każdy organizm reaguje na niego w ściśle indywidualny i niepowtarzalny sposób. Extasy to ulubiony środek psychoaktywny młodzieży z tzw. Generacji - X. Bowiem oprócz działania podobnego do amfetaminy i metamfetaminy, powoduje zmiany percepcji. Musimy jednak pamiętać, że tabletka którą potocznie nazywamy extasy, to często mieszanina różnych substancji psychoaktywnych (z przewagą amfetamin zmodyfikowanych), której działanie często jest niewiadome i może mieć tragiczne następstwa. Przykładem może być "słynna" tabletka UFO lub Mitsubishi (z zawartością PMA), która spowodowała zgon kilkudziesięciu osób w Europie i Polsce.

Działanie i objawy:
- Krótkotrwałe: euforia, wzmożona percepcja, podniecenie, gadatliwość, poczucie siły i napływ energii, drażliwość. Po zażyciu większej dawki mogą nastąpia: urojenia i omamy wzrokowe i czuciowe, rozszerzone źrenice, wzrasta puls i ciśnienie krwi, występuje nadmierna potliwość i gwałtowne zmiany temperatury ciała, bóle w klatce piersiowej.
- Długotrwałe: bezsenność, zanik łaknienia, wysypki, nadpobudliwość, agresja lub samo agresja, złudzenia, psychozy, omdlenia, czasami śmierć.
Skutki przedawkowania: drażliwość, bezsenność, niestrawność, skurcze, szybki wzrost temperatury ciała, nadpobudliwość, halucynacje, omdlenia, gwałtowne skoki ciśnienia, drgawki i śmierć.
Zespół abstynencyjny: apatia, ospałość, depresja, dezorientacja, zwiększone łaknienie.


PRODUKCJA AMFETAMINY, METAMFETAMINY I MDMA
Jak wiemy Polska jest "potęgą", jeżeli chodzi o produkcję amfetaminy i jej pochodnych. Co roku likwidowanych jest kilkanaście laboratoriów na terenie całego kraju, przede wszystkim przez funkcjonariuszy CBŚ, ale również innych struktur policyjnych. Dlatego też każdy policjant powinien posiadać, co najmniej elementarną wiedzę na ten temat. Szczególnie chodzi tutaj o sposób i metodę produkcji, potrzebne komponenty (prekursory), narzędzia, czy niezbędne do tego warunki. To wszystko pozwoli mu w razie potrzeby trafnie ocenić, czy ma na przykład do czynienia z nielegalną rozlewnią alkoholu, produkcją "polskiej heroiny", mieszalnia paliw, czy też produkcja "amfy". Znanych jest wiele metod produkcji, najpopularniejsze to:
1.    Amfetamina
- synteza metodą Leuckarta
- synteza metodą nitrostyrenową
- synteza metodą redukcyjnego aminowania
- redukcyjne aminowanie z niklem Raneya - metoda wysokociśnieniowa
- redukcyjne aminowanie z niklem Raneya - metoda niskociśnieniowa
- redukcyjne aminowanie z dwutlenikiem platyny - metoda niskocisnieniowa
- redukcyjne aminowanie z amalgamatem glinu
2. Metamfetamina
- produkcja z efedryny
- redukcyjne aminowanie BMK
- produkcja z efedryny lub pseudoefedryny w reakcji Bircha
- metoda Leuckarta
3. MDMA
- synteza z PMK* metodami redukcyjnego aminowania
- redukcyjne aminowanie PMK za pomocą amalgamatu glinu
- redukcyjne aminowanie PMK z wykorzystaniem dwutlenku platyny
- redukcyjne aminowanie PMK z wykorzystaniem platyny naniesionej na węgiel
- redukcyjne aminowanie PMK z wykorzystaniem borowodorku sodu (metoda lodowa)
- synteza z PMK metodą Leuckarta
* PMK (piperonylometyloketon) - podstawowy prekursor służący do otrzymywania MDMA.
         Jednak wszystkie one posiadają pewne wspólne cechy, które postaramy się pokazać, ilustrując to oryginalnymi ilustracjami ze zlikwidowanych laboratoriów.
I. Urządzenia i przedmioty:
- Szkło laboratoryjne: kolby szklane kuliste, krzywki szklane, chłodnice powietrzne, zlewki, chłodnice wodne, rozdzielacze szklane, retorty, menzurki, miarki
- Statywy z uchwytami
- Wyposażenie dodatkowe: korki gumowe, kamienie grzewcze, termometry, pojemniki plastikowe, miski do wody, wężyki z tworzywa sztucznego i z gumy, zbiorniki plastikowe, lejki plastikowe
- Płaszcze wodne, butle gazowe lub kuchenka gazowa, autotransformatory, kable elektryczne, wyciągi i filtry i dmuchawy powietrza
- Wagi, łyżki i chochle do mieszania
II. Substancje chemiczne (ważniejsze): aceton, alkohol etylowy, amoniak, benzaldehyd, benzen, benzochinon, bezwodnik kwasu octowego, benzylometylo keton (BMK), butyloamina, chlorek amonu, chlorek glinu, chlorek kwasu fenylooctowego, chlorek metylenu, chlorek palladu, chlorek rtęci, chlorowodorek efedryny, chlorowodorek metyloaminy, chlorowodorek pseudoefedryny, chlorowodór, cyjanek benzylu, cykloheksyloamina, cynk, folia aluminiowa, dwumetyloformamid, dwutlenek platyny, efedryna, eter dietylowy, formamid, fosfor czerwony, glinowodorek litu, izopropanol, izosafrol, jod, krzemionka bezwodna, kwas bromowodorowy, kwas fenylooctwoy, kwas fosforowy, kwas mrówkowy, kwas octowy, kwas solny, kwas siarkowy, lit, metanol, metyloamina, mrówczan amonu, nitroetan, nikiel Raneya, N-metylo-formamid, octan etylu, octan potasu, octan sodu, olej sassafrasowy, paraformaldehyd, perhydrol, piperonal, pirydyna, PMK, platyna na węglu, pseudoefedryna, saflor, sód, sól kuchenna, suchy lód, tetrahydrofuran, tlenki lub sole manganu, tlenki lub sole toru, toluen, węglan amonu, węglan potasu, wodorotlenek potasu, wodorotlenek sodu, wodór żelaza pył.
III. Specyficzne warunki:
- pomieszczenia dobrze wentylowane
- dostęp do bieżącej wody i energii elektrycznej
- zazwyczaj pewne oddalenie od innych pomieszczeń użytkowych (ze względu na specyficzne "chemiczne" zapachy)
Pamiętajmy, że każde nielegalne laboratorium narkotyków jest niepowtarzalne, dlatego te nie ma jakiegoś obowiązującego schematu jego budowy. Ponadto każdy producent ma swoją indywidualną technologię i metodę produkcji (oczywiście w pewnym ograniczonym technologią zakresie). To powoduje, że przy pomocy dokonanego w CLK KGP  profilowania, możemy ustalić z jakiej partii pochodzi "towar" i jakie są drogi jego rozprzestrzeniania.

WAŻNE
Kompendium wiedzy na powyższy temat zawiera publikacja - Waldemara Krawczyka "Nielegalne laboratoria narkotykowe", Wydawnictwo CLK KGP, Warszawa 2005